Goethe’s romanfiguur Faust verzucht: ‘Helaas, twee zielen wonen in mijn borst’. Faust wordt heen en weer geslingerd tussen verstand en gevoel. Zijn honger naar het beste wat de wereld te bieden heeft (liefde, roem, geld, spijs en drank) drijft hem jachtig voort. Maar daardoor weet hij uiteindelijk niet meer hoe hij rust kan bereiken. Hij is zijn evenwicht kwijt.
Twee zielen in mij
Faust heeft een onbedwingbare behoefte om de wereld mooier en maakbaarder te maken dan ze eigenlijk is. Hij stort zich in allerlei wetenschappen, in de magie, en sluit, als op den duur niets meer werkt, een pact met de duivel (Mefisto). Deze jacht levert een toestand van enorme haast op. Want het líjkt vrijheid op te leveren als je je leven volstopt met zoveel mogelijk activiteiten. En je keuzes zo lang mogelijk uitstelt, zodat je leven ‘open’ blijft.
Voortjagen naar steeds meer beleving leidt uiteindelijk tot verveling en leegte
De kringloop die Goethe in Faust beschrijft is dat de haast waarmee je door het leven raast onherroepelijk leidt tot verveling. Wat je weer tracht te ontlopen door nog meer haast te maken. Wat tot nog meer verveling leidt. Dit boek lijkt erg op onze eigen moderne wereld die vlucht in spektakel. En die nog nooit zoveel burnouts heeft laten zien als vandaag. En gebrek aan bezieling.
Aan het eind komt Faust als honderdjarige erachter dat hij steeds in een schijnwereld geleefd heeft. En dat hij innerlijke rust nodig heeft om écht te leven. En écht gelukkig te zijn. Maar hij weet niet meer hoe hij dat kan bereiken.
Tegengestelde drijfveren. Overprikkeld zonder rust
Herkenbaar, toch? Deze tegengestelde drijfveren van enerzijds alles willen beleven, en tegelijkertijd een hunkering naar innerlijke vrede, harmonie, ontspanning en grote tevredenheid, als balsem voor de zenuwen als het ware.
Beleven kunnen we tegenwoordig te over. Opwinding genoeg. Dag in dag uit worden we overspoeld met informatie, beelden, geluiden, kleuren. En op de een of andere manier willen we altijd meer, en meer. Meer consumeren, meer rechten, meer gezondheid, meer zekerheid. We slapen er soms niet van. Ook van de ‘vrijetijdstress’, en door bezorgdheid over hoe het met mezelf gaat, of met de wereld. Onzeker en bang. Want we zijn overprikkeld. Onze eigen maatschappij leert ons niet meer wanneer we maar beter op kunnen houden. We hebben collectief niet meer geleerd om af te remmen en tot rust te komen.
Tot overmaat van ramp een nieuwe rotsituatie erbij
Als daar dan overheen een extra crisis in je eigen leven toeslaat, een ‘gewone’ rotsituatie die ieder wel eens meemaakt…tja, dan is het evenwicht nog verder te zoeken. Dan kun je geen ontspanning meer bereiken.
In je hoofd lijkt het dan net een op hol geslagen draaimolen. Want in dit alles is het onze eigen innerlijke kritische stem die onze rust en innerlijke vrede verstoort. Gedachten en gevoelend die maar door je hoofd blijven malen. Lichamelijke en geestelijke spanningen zetten zich dan steeds meer vast. Woede, angst of neerslachtigheid breiden zich als een olievlek uit.
En als reactie zoeken mensen het verloren evenwicht te herstellen door overconsumptie, drugs, hard werken, verre reizen maken of online contacten. Anderen gaan op zoek naar steeds gekkere, levensgevaarlijke prikkels om toch nog een kick te kunnen bereiken. Die dan tenminste voor heel even voor rust in je hoofd zorgt.
Verloren evenwicht
Natuurlijk hebben we allemaal prikkels nodig. Het is fijn dat dat verlangen zo diep in ons geworteld is. Dingen beleven levert zenuwprikkels op wat maakt dat je je kunt ontwikkelen als mens. Dat je nieuwsgierig blijft. Dat je open staat voor nieuwe relaties en ideeën. Positief dus. Maar prikkels hoeft niet altijd opwinding te zijn, over de top excitement. Gevoelens doen ons goed, maar daarom hoeven we nog niet toe te laten dat onze gevoelens ons leven bepalen. Dat we de speelbal worden van onverwacht opduikende emoties en stemmingswisselingen. Het teveel aan prikkels zorgt ervoor dat veel mensen geen lichamelijke en geestelijke rust meer vinden. Zelfs als er rondom hen rust heerst, blijven ze innerlijk onrustig.
Ze moeten zich voortdurend onder controle houden, en verliezen die controle vaak, zeker als de emmer weer eens dreigt over te lopen. Er hoeft maar iéts te gebeuren en dan slaan de stoppen door…een heftig life-event kan daar echt niet meer bij.
Uitstappen uit de dolgedraaide mallemolen
Komt je dit bekend voor? De kans is groot. De kans is ook groot dat je jezelf dan afvraagt hoe je in vredesnaam uit de dolgedraaide mallemolen kunt stappen. Gelukkig bestaat er een manier die je helpt tot rust te komen wanneer je dat echt wilt. Die manier heet innerlijk evenwicht, een toestand van innerlijke vrede en gelijkmoedigheid.
Iedereen kan dit aanleren, want het is niet iets wat is aangeboren of alleen door het lot bepaald is. Het heeft te maken met onze gewoonten. En als gedragswetenschapper kan ik je verzekeren: gedrag kun je veranderen als je oefent.
Volgende week ga ik hier verder op door.
Maar de conclusie van vandaag is hoopgevend: we bevinden ons in een bedroevende situatie, maar dat betekent nog niet dat die uitzichtloos is.
Oefening baart kunst: de herstelde meidoornhaag als inspiratie en rolmodel
Op de foto zie je onze enorme meidoorn van 30 meter lang, die vorig jaar vanwege wegwerkzaamheden verticaal doormidden moest. Uitermate stressvol voor de 60-jarige haag, en een zeer bedroevende situatie voor mij. Zo spannend of het innerlijk evenwicht hervonden kon worden. Nu een jaar later, na veel werk, zorg en ondersteuning (oefening dus), ben ik heel blij te kunnen melden dat er weer een vitale haag staat. Hier en daar met gaten nog, maar hij heeft de belofte in zich dat ie volgend jaar mooier is dan ooit te voren.
Gelijk beginnen het evenwicht te herstellen?
Mocht je nu gelijk willen beginnen met oefenen, download dan GRATIS mijn E-book ‘Meer Mentale Fitheid door Stressmanagement’. Met veel ontspanningsoefeningen en diverse tips. Daar kun je wel even mee verder tot volgende week denk ik. Maar een acute call als je er echt doorheen zit kan ik altijd snel inplannen. Mail me dan even met je opties voor dag/tijd, en je vraag